Van oer-Hollandse vlaflip, baklava tot een koninklijk dessertbuffet. Van pudding en ijs tot overheerlijke dessert taarten. Vanaf 23 november 2024 staat in het Kunstmuseum Den Haag de geschiedenis én het plezier van het toetje in Europa centraal. Wij spraken met Janny van der Heijden, gastconservator van de tentoonstelling Grand Dessert – De geschiedenis van het toetje. 

“Het toetje is meer dan een ultieme afsluiting van een maaltijd. Het is een weerspiegeling van culturele-, sociale- en smaakveranderingen door de eeuwen heen”, vertelt Van der Heijden. “Aan de hand van toetjes kun je heel veel verhalen vertellen. Over rijkdom en armoede, over verleiding en misleiding, overheersing en onderdrukking. Maar bovenal natuurlijk ook over de liefde voor zoet.”

Toetjes-trends

Ook toetjes zijn onderhevig aan trends. Vroeger werd fruit opgediend als nagerecht, in de winter werd het fruit gekonfijt zodat je het langer kon bewaren. De laatste jaren zien we dat er steeds meer gelet wordt op gezonde voeding. We zijn bewuster en daarom zie je fruit-desserts nu ook weer terug op de dessert-kaart.” 

Dankzij social media hebben we ook een snellere wisselwerking met andere culturen. “Waar je vroeger moest wachten op een kookboek, heb je nu via TikTok binnen een paar seconden toegang tot allerlei recepten uit de hele wereld. Denk bijvoorbeeld aan de Dubai-reep.” 

Nederlandse toetjescultuur

In de tentoonstelling zien we de geschiedenis van het toetje in Europa, maar hoe zit het eigenlijk met onze Nederlandse toetjescultuur? “Nederland is een zuivelland, vroeger kreeg je vaak standaard een bordje pap, vlaflip of yoghurt na het eten. In de jaren 60’/’70 was er een enorme opkomst van kant en klaar dingen die werden gemaakt met poedertjes. Tegenwoordig is er een ommekeer en zie je dat mensen het leuk vinden om zelf dingen te maken. En we denken altijd dat speculaas uit Nederland komt, maar al die specerijen komen natuurlijk uit Nederlands-Indiē,” vertelt Van der Heijden enthousiast.

Welk toetje Van der Heijden zelf het liefst eet? “Dat vind ik lastig zeg! Ik heb een top 3. Mijn moeder maakte altijd Charlotte Russe met frambozen dus die staat op 1, daarna ben ik gek op alles met noten, bijvoorbeeld een pecantaart. En meringue/pavlova is ook favoriet, het ziet er feestelijk uit en het is makkelijk om te maken als je niet lang in de keuken wil staan. 

Zelf ook toetjes proeven? 

Behalve de aantrekkelijk ingerichte tentoonstellingszalen, inclusief de sfeervolle Stijlkamers, kunnen bezoekers gedurende de tentoonstellingsperiode ook rekenen op passende catering en een activiteitenprogramma. Dit programma omvat onder andere lezingen en er wordt aandacht besteed aan feestdagen als Kerst, Chinees Nieuwjaar en het Suikerfeest. Ook voor (klein)kinderen is er veel te beleven, onder andere in de speciale kindermuseumzaal en tijdens workshops en open kinder- en familieateliers. De tentoonstelling Grand Dessert is van 23 november 2024 t/m 6 april 2025. 

Foto via Kunstmuseum Den Haag